Bình luận văn học là dạng bài thường gặp nhất và chiếm số điểm cao nhất trong đề thi môn Ngữ văn kì thi THPT quốc gia. Trong bài viết này, thầy Phạm Hữu Cường, giáo viên bộ môn Ngữ văn lâu năm tại Hocmai sẽ hướng dẫn các em cách tối đa hóa số điểm khi gặp phải dạng bài này.
Theo thầy Phạm Hữu Cường, trong phần nghị luận văn học, kiểu bài bình luận văn học luôn được ưu tiên hàng đầu và thường xuyên xuất hiện trong đề thi 5 năm gần đây. Để đạt điểm tối ưu khi làm kiểu bài bình luận văn học, các em cần đọc kĩ bài viết này và chú ý những điều sau.
THÍ SINH CÓ THỂ NHẬN DIỆN KIỂU BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC TỪ NHỮNG TIÊU CHÍ NÀO?
1. Đối tượng của đề bài:
Đề thi có thể yêu cầu bình luận một/hoặc nhiều hiện tượng văn học cũng như một/hoặc nhiều ý kiến/nhận định về văn học.
- Một (hoặc nhiều) hiện tượng văn học: Sự nghiệp, quan điểm, phong cách của 1 nhà văn/ Trào lưu văn học…
- Một (hoặc nhiều) vấn đề, khía cạnh, phương diện trong tác phẩm văn học:
- Trong văn xuôi: Nhân vật, hình tượng, tình huống truyện, đoạn văn, chi tiết nghệ thuật, cách kể chuyện, cách mở đầu và kết thúc tác phẩm…
- Trong kịch: Nhân vật, hình tượng, xung đột, đối thoại…
- Trong thơ: Nhân vật, hình tượng, cái tôi trữ tình, đoạn thơ, cách mở đầu và kết thúc tác phẩm…
2. Yêu cầu của đề bài
- 2 nhận định về 1 khía cạnh của 1 tác phẩm văn học.
- 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm.
CHÚ Ý: 2 nhận định có thể 1 đúng 1 sai, hoặc có thể cả 2 cùng đúng và bổ sung cho nhau.
3. Dạng câu hỏi đặc trưng
Dạng câu hỏi đặc trưng của kiểu bài Bình luận văn học trong đề thi THPT quốc gia thường là “Từ cảm nhận của mình về … anh/chị hãy bình luận những ý kiến trên” hoặc “Anh/Chị hãy bình luận…”
SAU KHI NHẬN DIỆN, ĐÂU LÀ HƯỚNG LÀM BÀI ĐÚNG ĐẮN CHO BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC?
A. MỞ BÀI:
– Dẫn dắt (mở bài trực tiếp không cần bước này)
– Nêu yêu cầu của đề: Giới thiệu khái quát về đối tượng cần bình luận (Phải trích lại ý kiến/nhận định trong đề…)
B. THÂN BÀI:
1. Giới thiệu vài nét về tác giả và tác phẩm (0,5 điểm):
a. Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 1 khía cạnh, 1 phương diện … của 1 tác phẩm văn học cần giới thiệu tuần tự về tác giả rồi về tác phẩm đó.
b. Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì nên làm như sau:
– Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm thứ nhất.
– Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm thứ hai.
2. Giải thích ý kiến cần bình luận (0,5 điểm):
Khi giải thích cần lưu ý:
– Bám sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận, tránh suy diễn chủ quan, tuỳ tiện.
– Chỉ giải thích những từ ngữ, hình ảnh còn ẩn ý hoặc chưa rõ nghĩa.
– Phải đi từ yếu tố nhỏ đến yếu tố lớn: giải thích từ ngữ, hình ảnh trước, rồi mới khái quát ý nghĩa của toàn bộ ý kiến nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì khi giải thích phải chỉ rõ sự giống nhau cũng như sự khác nhau giữa hai nhận định
3. Cảm nhận, làm rõ các đối tượng mà ý kiến/nhận định đề cập tới và bình luận về các ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu (4,0 điểm):
3a. Cảm nhận, làm rõ các đối tượng mà ý kiến/nhận định đề cập tới (2,5 – 3,0 điểm):
Khi cảm nhận cần lưu ý:
– Bám thật sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Do yêu cầu của đề, thời gian làm bài và dung lượng bài viết nên chỉ tập trung phân tích/cảm nhận để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới. Không được sa đà phân tích/cảm nhận mọi phương diện, khía cạnh của đối tượng hay phân tích/cảm nhận toàn tác phẩm.
– Sử dụng các thao tác lập luận như Phân tích, Chứng minh, So sánh…và vận dụng các kiến thức đã học về tác phẩm để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới.
– Việc phân tích, cảm nhận để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới cần: Chính xác, tinh tế, sắc sảo, toàn diện và có suy nghĩ, cảm xúc…
– Nếu đề yêu cầu bình luận 2 ý kiến/2 nhận định về 1 khía cạnh, 1 phương diện … của 1 tác phẩm văn học thì ở bước này cần:
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định thứ nhất
(Ví dụ: Người lính Tây Tiến mang dáng dấp của các tráng sĩ thuở trước)
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định thứ hai
(Ví dụ: Người lính Tây Tiến mang đậm vẻ đẹp của người chiến sĩ thời chống Pháp)
– Nếu đề yêu cầu bình luận 2 ý kiến/2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì ở bước này cần:
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định về đối tượng thứ nhất (Ví dụ: Từ và sự nhẫn nhục của nhân vật)
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định về đối tượng thứ hai (Ví dụ: Người đàn bà hàng chài và sự nhẫn nhục của nhân vật)
– Khi cảm nhận, bên cạnh việc làm rõ các khía cạnh nội dung của ý kiến/nhận định cần bàn luận, cũng nên chú ý đến các dấu hiệu hình thức nghệ thuật như:
● Hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ, thể thơ, cấu trúc câu thơ, giọng điệu…nếu là ý kiến/nhận định về thơ
● Vai trò, vị trí; điểm nhìn, nội tâm, ngoại hình của nhân vật; hoàn cảnh, tình huống, ngôn ngữ, hình ảnh, giọng điệu… nếu là ý kiến/nhận định về văn xuôi
3b. Bình luận về ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu (1 – 1,5 điểm):
– Trường hợp 1 trong 2 ý kiến sai thì bác bỏ ý kiến sai (Ví dụ: Vội vàng là tiếng nói của cái tôi vị kỉ tiêu cực), khẳng định ý kiến đúng (Ví dụ: Vội vàng là tiếng nói của cái tôi cá nhân tích cực)
– Trường hợp cả 2 ý kiến đều đúng thì khẳng định tính đúng đắn của cả 2 ý kiến theo cách sau:
✓ Nếu bình luận 2 nhận định về 1 khía cạnh… của 1 tác phẩm thì hướng bình luận như sau: Khác nhau nhưng không đối lập mà bổ sung cho nhau; giúp nhìn nhận toàn diện và thống nhất về đối tượng; giúp nhận thức sâu sắc hơn về đối tượng; thấm thía hơn ý tưởng nghệ thuật của nhà văn
✓ Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì hướng bình luận như sau: Giúp người đọc nhận ra nét độc đáo của mỗi hình tượng; cảm nhận được điểm gặp gỡ, nét khác biệt trong cách nhìn nhận, mô tả đời sống, trong tư tưởng của mỗi tác giả.
Khi bình luận cần lưu ý:
– Bám thật sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Lời bình luận phải hợp lí, hợp tình; thái độ khiêm nhường, mềm mỏng nhưng kiên quyết, giàu sức thuyết phục…
C. KẾT BÀI:
– Đánh giá khái quát, ngắn gọn về mức độ ĐÚNG ĐẮN – SÂU SẮC – TOÀN DIỆN của ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Phát triển, mở rộng, nâng cao vấn đề.
Nắm vững các lưu ý trên các bạn hoàn toàn tự tin giành trọn vẹn điểm phần bình luận văn học trong đề thi THPT quốc gia.
Có thể bạn quan tâm:
HOCMAI miễn phí nhiều khóa học bổ trợ – đề thi thử – phương án học tập và ôn luyện bứt phá 9+ đanh cho học sinh lớp 1-12. Tải & hoàn thành đăng ký tài khoản để nhận ngay những khóa học bổ trợ miễn phí!
